ZERGAITIK GAZTEEK EZ DUTE EUSKARAZ HITZ EGITEN

Lehengo egunean artikulu bat idatzi nuen erabili.com-en, batzuek, euskaraz jakin arren, erdaraz egiten dutela esanez. Erantzun oso argia egin dit Mikel Mendizabalek, Patxi Saezek Azpeititik bikain zuzentzen duen interneteko Web honetan.


Honatx esaten duena. Puntu guztiak jaso ditudala uste dut. Guztiei argitasunak ematea merezi du, horren antzeko salaketak maiz entzuten baitira.

Euskal Herria bi dimentsioko lurraldea da. Dimentsio batean erdaldunak bizi dira: ez dakite zer den bertsolari bat, Euskal Herria Turtziozen hasi eta Donostiatik apur bat harago amaitzen da, eta euskara oposizioetan puntuak ematen dituen hizkuntza zaila da, gaur egun inork erabiltzen ez duena, ez badira hiruzpalau zoro eta sorotik atera ez diren bizpahiru Agirretar. Leku berean eta ordu berean dimentsio euskalduna dago: bertsolariren baten izena esaten asmatuko lukete, Euskal Herria etxean hasi eta ez da inon amaitzen, eta gaztelania ezezagun ezjakinekin hitz egiteko kodea da. Gaur egungo gazte asko horietako dimentsio bakar batean bizi da. Euskaldun «dimentsiobakarrak» Aulestin, Aramaion, Goizuetan edo Azpeitian bizi dira, eta preposizioak gutxitan erabiltzen dituzte. Erdaldun dimentsiobakarrak ez dira urrun biziko, euskaldunak urrun sentitu arren. Tira, askotan esango nuke dimentsio batekoek bestekoak ikusi ere ez dituztela egiten!

Eta bi dimentsioen artean gazte euskaldun PL2dunak daude. Hanka bat euskal dimentsioan daukate, euskaldun sentitu nahi dutelako, ziurrenik ikasketak euskaraz egin dituztelako, eta Euskal Herrian Euskaraz leloa kantu bat baino gehiago dela uste dutelako. Beste hanka, ordea, erdal dimentsioan daukate, erdal eskaintza edozein esparrutan euskalduna baino askoz ere zabalagoa delako, ematen duelako gaztetan gazte sentitzeko euskarak ez diela balio, hizketan gazte izan nahi dutelako, eta ez dakitelako «paso D movidas», «me rayas 1 huevo» edo «ke flipau!» euskaraz esaten, noski, Goenkaleko aktore sentitu gabe.

Gazte horiek itzultzaile izatera kondenatuta daude. Batzuk, alferraren alferraz, profesional bihurtzera iristen dira. Izan ere, lehen interprete-saioak sei urte ingururekin egiten dituzte, eskolatik etxera itzultzean amak «¿Qué tal en la ikastola?» galdetzen dienean: «bien, bueno... la 'andereño' de 'guisarte' nos ha puesto mogollón de 'etxerakolanas', la de 'soinketa' me ha dicho que soy un 'guibelaundi' y el 'maisu' de 'natur' me ha dicho que he sacado 'osongui' en el 'asterketa' de la 'ebaluaketa'... y en el 'jantoki', ¡qué caca!».

Diglosia hizkuntza bakarra bailitzan barneratu dute. Ez dakite nola esaten den «gibel-handi» erdaraz, eta esaten badiete soinketako maistrak «calmoso» deitu diela, hitzok euskaraz eta gaztelaniaz baliokideak izan arren, «gibel-handi» adjektiboak eurentzat beste esanahi bat izango du, baita erdaraz ere. Eta bi hizkuntzen arteko mailegu-sistema adibidean euskararen aldekoa den arren, egiatan balantza beste aldera okertuko da.

Gaztetasunaren ezaugarri ezinbesteko diren egoera eta faktoreak erdaraz bizi dituzte, baina hizkuntza-adierazpenaren lanketa formala euskaraz egin dute. Gauzak horrela, zein hizkuntzatan adierazi behar dituzte euren bizipenak?

Une horretan, nahi eta nahi ez, aukera egin beharra dago. Inori ez zaio gustatzen bi dimentsioren artean bizitzea. Bitxia da lagun batzuekin euskaraz eta besteekin erdaraz egitea, bi lagun taldeak elkartzen direnean batez ere. Halakoetan, euskaldunak hizkuntza galtzen du edukazioa baino lehen. Halere, egunen batean euskaldunok erabaki beharko dugu zer den galdu nahi duguna: hizkuntza ala hezkuntza.